In zijn bekentenisboek Intérieur Nuit doorbreekt de beroemde Franse journalist Nicolas Demorand een taboe door zijn bipolaire stoornis publiekelijk te onthullen. Door te zeggen ‘ik ben een geestelijk zieke’ gaat hij de stilte aan rond geestelijke gezondheidsproblemen, een onderwerp dat nog steeds te veel gestigmatiseerd is. Interview met Christelle Tissot, de oprichter van Mūsae, het eerste maatschappelijke mediaplatform dat geestelijke gezondheid democratiseert en bedrijven begeleidt over diverse onderwerpen gerelateerd aan geestelijke gezondheid met bewustmakingsinhoud.
Het verhaal van Nicolas Demorand past in een context waarin deze stoornissen één op de acht mensen wereldwijd treffen – degenen die daadwerkelijk gediagnosticeerd zijn. Volgens de WHO blijven ondanks deze realiteit de middelen die aan geestelijke gezondheid worden besteed beperkt: gemiddeld 2% van de nationale gezondheidsbudgetten wordt ervoor uitgetrokken.
In België is de toenemende consumptie van psychofarmaca een verontrustende indicator. Een derde van de bevolking zal ooit in zijn leven een psychische destabilisatie meemaken. Werk is vaak een verergerende factor, betrokken bij 30 tot 50% van de gevallen van psychologische nood. Gezien deze bevindingen hebben bedrijven een cruciale rol: ze moeten de psychische problemen van hun medewerkers herkennen, voorkomen en begeleiden.
Forbes.be – Hoe definieert u geestelijke gezondheid?
Christelle Tissot – Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is geestelijke gezondheid “een staat van welzijn waarin een persoon zichzelf kan verwezenlijken, de normale spanningen van het leven kan overwinnen, productief kan werken en kan bijdragen aan de samenleving.” Deze definitie benadrukt vooral een positieve kijk op geestelijke gezondheid, wat ik deels betwijfel. In werkelijkheid is geestelijke gezondheid een veel dynamischer, complexer en veranderlijk fenomeen. Het bestaat langs een continuüm beïnvloed door vele factoren zoals genetica, opvoeding, sociale en professionele omgeving, enzovoort. Het evolueert in de loop van het leven en schommelt tussen balans en kwetsbaarheid, afhankelijk van de context.
– Denkt u dat werk een belangrijke bron van psychische instabiliteit is?
– Werk kan inderdaad een bron van psychische instabiliteit zijn, maar het kan ook een essentiële bron zijn voor de geestelijke gezondheid. De filosofe Hannah Arendt identificeert drie essentiële functies van werk die bijdragen aan ons psychische evenwicht. Ten eerste stelt het ons in staat in onze behoeften te voorzien, door het waarborgen van een inkomen en een zekere waardigheid. Ten tweede biedt het ons een vorm van persoonlijke vervulling, een structurerende routine en sociale interacties. Tot slot stelt het werk, wanneer het onder goede voorwaarden wordt uitgevoerd, ons in staat een impact te hebben, zowel binnen de organisatie als soms op de wereld, wat ons mentale welzijn verder versterkt. Echter, een toxische werkomgeving—gekenmerkt door gebrek aan erkenning, overbelasting, onrechtvaardigheid, onzekerheid of isolatie—kan een belangrijke factor worden van psychische achteruitgang. Dergelijke situaties kunnen leiden tot stoornissen zoals burn-out of depressie, vaak gepaard met stigmatisering en uitsluiting. Het werk neemt een centrale plaats in in ons leven, net zo belangrijk als onze persoonlijke relaties, en speelt een fundamentele sociale rol. In goede geestelijke gezondheid verkeert men kan een grotere productiviteit bevorderen, maar het is essentieel om deze productiviteit te beschouwen als het gevolg van welzijn, en niet als de voorwaarde ervan.
– Welke rol moet het bedrijf spelen op het gebied van geestelijke gezondheid? Wat zijn zijn instrumenten?
– Het bedrijf heeft een sterke verantwoordelijkheid op het gebied van geestelijke gezondheid, net zoals het verplicht is fysieke veiligheid voor zijn medewerkers te waarborgen. Het moet een beschermende, zorgzame en dialooggerichte omgeving creëren. Dit begint met de aanname van een actieve rol: volgens het bureau Empreinte, gespecialiseerd in kwaliteit van werkleven en preventie van psychosociale risico’s, vindt 59% van de werknemers dat geestelijke gezondheid door het bedrijf moet worden ondersteund. Om dit te bereiken, zijn er verschillende instrumenten. Het implementeren van een gunstige organisatie is essentieel. Dit impliceert het creëren van discussieruimten, het opstellen van duidelijke interne beleidslijnen en een oprechte betrokkenheid van het management. Bewustwording speelt ook een sleutelrol: lezingen, workshops, trainingen van managers in het herkennen van tekenen van psychische nood zijn mogelijke acties. Het aanbieden van concrete middelen, zoals bedrijfspsychologen, hulplijnen of steuncellen, vormt een andere belangrijke pijler. Het bedrijf moet ook de ongelijkheden aanpakken, met name de “worry gap”—deze kloof van bezorgdheid tussen vrouwen en mannen, die aanzienlijk blijft. Het heeft een rol te spelen bij de destigmatisering van psychische problemen op het werk, door het spreken vrij te maken, mensen te laten vertellen hun verhaal en zorg- of hersteltrajecten te normaliseren. Het is cruciaal te onthouden dat psychische handicaps en werk niet noodzakelijkerwijs slecht samengaan, vooral gezien 80% van de handicaps onzichtbaar is. Tot slot, het bevorderen van de balans tussen werk en privéleven, door middel van tijd- of taakaanpassingen—bijvoorbeeld in een thuiswerkcontext—is een concrete en noodzakelijke maatregel. Het werk, ver van alleen een risicofactor te zijn, kan ook een motor van herstel worden. Het kan helpen om te herstellen en zelfrespect terug te vinden na een periode van psychische kwetsbaarheid.
– Kunnen we een nieuw bedrijfsmodel voorstellen dat gericht is op de mens en welzijn? Is dit verenigbaar met winstgevendheid?
– Absoluut. Alleen inzetten op onmiddellijke prestaties is een kortetermijnvisie. Integendeel, investeren in mensen, hun toekomst, hun welzijn en psychologische veiligheid is een hefboom voor duurzame succes. Lijden op het werk is vaak een symptoom van organisatorische disfuncties: slechte communicatie, overmatige belasting, isolatie, discriminatie of een gebrek aan gemeenschappelijke visie. Dit zijn symptomen van een structureel onevenwicht. Het bedrijf herstructureren rond menselijke waarden stelt niet alleen in staat beter samen te werken, maar ook de collectieve prestaties te verbeteren. Een inclusieve, zorgzame en collaboratieve bedrijfscultuur draagt bij aan het voorkomen van psychische problemen, het behouden van talent en het versterken van betrokkenheid. Het plaatsen van de mens in het hart van de strategie is uiteindelijk de keuze voor een veerkrachtiger, eerlijke en op termijn… winstgevendere model.
