De aarde onder onze voeten zit nooit stil, ook al lijkt alles kalm. In Oost-Afrika is dat extra duidelijk te zien: de grond verschuift constant. Ingenieurs moeten vervormde wegen repareren en boeren merken dat er nieuwe hete bronnen op hun land ontstaan (wat voor hen vaak een grote verrassing is). GPS-ontvangers laten zien dat de bodem echt uitrekt. Dit alles maakt deel uit van een veel groter geologisch proces dat we de Oost-Afrikaanse slenk noemen.
De breuklijn onder de loep
De Oost-Afrikaanse slenk strekt zich uit over zo’n 3.218 kilometer, van de Rode Zee tot in het hart van Mozambique. Nieuwe seismische modellen laten zien dat deze breuklijn niet overal even netjes verloopt. Zo is de aardkorst onder sommige valleien dunner, terwijl de rotsblokken in de buurt juist dik blijven. Diep in de aarde komt magma omhoog en zoekt elke zwakke plek op om naar boven te komen, wat het landschap steeds weer verandert.
In september 2005 spleet een breuk in Ethiopië maar liefst 56 kilometer uit in slechts tien dagen. Ook in 2018 zorgde zware regen in Kenia voor een flinke scheur. Dergelijke gebeurtenissen laten zien hoe dynamisch en onvoorspelbaar deze streek kan zijn.
Seismische en vulkanische gekkigheden
Het noordelijke deel van de slenk, bekend als de Main Ethiopian Rift, loopt uit in een kloof met steile breuken. Als je naar het zuiden gaat, wordt de vallei breder en verliezen seismische golven sneller energie door van gesmolten gesteente (ofwel “zakken” van lava). Dit wijst op vulkanische activiteiten die wel wat weghebben van wat je op de oceaanbodem kunt tegenkomen.
Wetenschappers zoals Tahiry Rajaonarison van New Mexico Tech leggen uit dat deze processen worden aangedreven door de drijfkrachten in de lithosfeer, waaronder mantelconvectie.
Duik in de geologische geschiedenis
De oorsprong van deze geologische activiteiten gaat terug tot zo’n 22 miljoen jaar geleden. Toen begonnen de Somalische en Nubische platen te bewegen door een opkomende pluim met superheet mantelmateriaal (dat de bovenliggende plaat uitrekt). Professor Ken Macdonald van de Universiteit van Californië, Santa Barbara, vertelt dat het nog onduidelijk is of er uiteindelijk een oceaan zal ontstaan, maar dat er over 20-30 miljoen jaar mogelijk een zee ter grootte van de huidige Rode Zee in beeld komt.
Volgens Dr. James Hammond zullen de continenten in de loop der tijd verder uit elkaar drijven, waardoor ze zeeën binnenlaten en uiteindelijk nieuwe oceanen gaan vormen.
Gevaren en wereldwijde gevolgen
Cindy Ebinger van de Universiteit van Rochester waarschuwt dat er plotselinge, grote gebeurtenissen kunnen optreden, zoals snelle instortingen van magma die aardbevingen veroorzaken (wat best heftig kan zijn). De Afar-depressie ligt al onder zeeniveau, maar wordt op dit moment beschermd door een 20 meter hoge rug in Eritrea die als een soort barrière voor de Rode Zee fungeert.
De Oost-Afrikaanse slenk biedt bijzondere inzichten in hoe geologische processen werken en helpt wetenschappers te begrijpen hoe oceanen ontstaan. Satellieten meten nauwkeurig dat het continent elk jaar met 2,54 centimeter verschuift.
Deze voortdurende veranderingen herinneren ons eraan hoe levendig onze planeet is en geven toekomstige generaties lessen over hoe continenten uit elkaar gaan en hoe zeeën tot stand komen, mede beïnvloed door klimaatverandering. Terwijl we steeds meer leren over deze processen, zien we hoe klein menselijk handelen eigenlijk is vergeleken met de enorme krachten die onze aarde vormen.
