Het Wintercircus in Gent, van stenen circus tot technologiehub

Na een grondige renovatie biedt het Gentse Wintercircus ruimte aan start-ups en techbedrijven. “We wilden het ecosysteem in Gent een gezicht geven”, zegt Louis Jonckheere, CEO van TENT, dat de technologiehub beheert.

Het Wintercircus, gebouwd in 1894, was ooit een gerenommeerde locatie voor circusgezelschappen die het Gentse publiek vermaakten, ook tijdens de koude wintermaanden. Het originele ontwerp van architect Emile De Weerdt omvatte een paardenrenbaan met stallen. Een brand in 1920 verwoestte bijna het hele gebouw, op enkele buitenmuren, stallingen en manege na. Onder leiding van architect Jules-Pascal Ledoux herrees het wintercircus en kreeg het zijn iconische vorm en koepel, die tot op de dag van vandaag behouden is. 

Garage Mahy

Na de Tweede Wereldoorlog volgde een nieuwe transformatie. Ghislain Mahy kocht het gebouw en verbouwde het tot een vooruitstrevende Fiat-garage. Hij verving het interieur door een betonconstructie en een systeem van hellingen, waarmee auto’s tot boven in het gebouw konden rijden. “Hij maakte van de garage een belevingsmoment”, zegt Wouter Notebaert, projectleider bij stadsontwikkelingsbedrijf sogent. “Er hing een vliegtuigje aan de koepel en een doorsteek vanuit de middenpiste en ontvangstruimte naar de naastgelegen kapper.” Na de sluiting van de garage in 1978, deed het gebouw dienst als opslagruimte voor Mahy’s oldtimers. Eind jaren negentig stond het Wintercircus grotendeels leeg en dreigde het in verval te raken.

Nieuw stadsdeel

In 2005 kocht sogent, in opdracht van de Stad Gent, het Wintercircus om het van de sloop te redden. Met de komst van de bibliotheek De Krook en het daarbij horende nieuwe plein kwam het plan om het Wintercircus onderdeel te maken van een levendig en innovatief stadsdeel. Sogent schreef een architectuurwedstrijd uit waarbij Atelier Kempe Thill samen met aNNo architecten als winnaar uit de bus kwamen met plannen voor een multifunctioneel centrum: een concertzaal voor 500 man, kantoorruimtes, retail en horecagelegenheden. “Toen de samenwerking op een bepaald moment stroef liep, werd deze in der minne stopgezet. Sogent selecteerde de tijdelijke vereniging Baro architectuur + SumProject als uitvoerend architect voor de werken. Zij deden ook heel wat optimalisaties op het vlak van budget”, zegt Notebaert. “Die tweede blik was verrijkend.” 

Renovatie

Sogent begon in juni 2017 met de renovatie, die in twee fasen verliep. In de eerste fase werden ruwbouwwerken uitgevoerd en een concertruimte gecreëerd onder de middenpiste. “De tweede fase – gestart in oktober 2019 – omvatte de bovenbouw”, legt Notebaert uit. “Sogent werke de publieke ruimtes af terwijl de casco-opgeleverde delen beschikbaar werden gesteld voor verdere invulling door de uitbater.” 

Notebaert blikt terug op het lange proces dat zo’n twintig jaar duurde. “Als we het opnieuw zouden doen, zouden we een aantal processtappen elkaar vlotter laten opvolgen. Toen het project stillag, hebben we dit zoveel mogelijk opgevangen met tijdelijke invullingen zoals een tentoonstelling over het Wintercircus en de uitzending van het WK Voetbal door de VRT.” De renovatie combineerde erfgoedbehoud met technologische en duurzame vooruitgang. “Het gebouw is volledig fossielvrij dankzij een Boorgaten Energie Opslag (BEO)-veld, dat zowel het Wintercircus als de nabijgelegen bibliotheek De Krook van warmte voorziet. Deze ingreep past binnen het streven naar een milieuvriendelijke stad en vermindert de behoefte aan traditionele gasinstallaties.”

Prijskaartje

De renovatie van het Wintercircus was een grootschalig project met een totale kostprijs van ongeveer 43 miljoen euro. De aankoop van het gebouw bedroeg ongeveer 2 miljoen en de renovatie zelf kwam uit op zo’n 23 miljoen. De resterende 16 miljoen werd besteed aan financiering, erelonen en bijkomende leningskosten. Het Wintercircus kreeg ook financiële steun, onder meer via subsidies van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (1,3 miljoen euro), Stadsvernieuwingsfonds Vlaanderen (3,2 miljoen euro), het Vlaams Stedenfonds in functie van energiebesparingen (270.000 euro), en het Speerpuntenfonds (875.000 euro).

Een formule vinden voor een exploitant, die de verdere invulling van het Wintercircus garandeerde, was niet eenvoudig. “Van de twee consortia die de uitbating ambieerden, schoot uiteindelijk TENT over, waarmee we het contract afsloten”, zegt Notebaert. “De renovatie betekent niet alleen de heropleving van een historisch gebouw, maar ook de versterking van Gent als centrum voor creativiteit, technologie en cultuur.” 

Ecosysteem

Als eigenaar van het Wintercircus gaf de stad Gent het historische gebouw in erfpacht aan Voka Oost-Vlaanderen, een consortium van een twintigtal ondernemers, kennisinstellingen, de universiteiten van Gent en Leuven en Imec. Samen richtten zij een vennootschap op – TENT (Together for Entrepreneurship, Networking and Technology) – om het gebouw om te vormen tot een innovatieve technologiehub. “Het is allemaal organisch verlopen”, zegt Louis Jonckheere, CEO van het Wintercircus. “We voelden dat het ecosysteem in Gent aan het groeien was en wilden dit met een gebouw een gezicht geven. Waar we initieel focusten op co-working, is dat gaandeweg geëvolueerd naar een groter verhaal.” Exploitant TENT maakte van het Wintercircus een technologiehub die werkruimtes en cocreatieplekken voor start-ups bevat. Van de 200 start-ups die zich aanmeldden, koos TENT er 38. Die start-ups richten zich op digitale technologie in onder meer biotech, gaming, health, consumer en enterprise software. “We letten vooral op de kwaliteit van het team, de technologie, de markt en het gebruik van artificiële intelligentie”, legt Louis Jonckheere uit. “We zijn ervan overtuigd dat je vandaag geen langetermijnproduct meer kunt bouwen zonder een sterke AI-component.”

Kruisbestuiving

De Gentse hub keek naar succesvolle voorbeelden zoals Station F in Parijs en de Factory in Berlijn. “We willen een plek zijn waar kwalitatieve bedrijven de technologie en de markt verder uitbouwen”, zegt Jonckheere. “Iedereen die bij ons kwam pitchen, wilde hier zijn voor het netwerk en de community. Het Wintercircus is uiteraard mooi, maar het draait niet om de bakstenen. Mensen willen omringd worden met gelijkgestemden en andere ambitieuze ondernemers. Iedereen in België die een technologiebedrijf van enige omvang bouwde, zit in ons aandeelhouderschap. Start-ups merken dat hier veel kennis en kapitaal aanwezig is en dat er een ecosysteem achter zit.”

Om kruisbestuiving tussen de bedrijven te bevorderen, organiseert TENT regelmatig workshops en masterclasses, gegeven door ervaren ondernemers, en er is een partnerschap met onder meer Vlerick Business School. Wekelijks nodigen ze ook experts uit om start-ups te adviseren. “Door de kennis en het netwerk op een gestructureerde manier binnen te brengen, maken we echt het verschil.” 

“Bedrijven die groter worden dan vijftien werknemers of hun kantoorplek te weinig gebruiken, moeten plaatsmaken”

DNA behouden

TENT evalueert jaarlijks welke bedrijven binnen het Wintercircus passen. “De vraag is groot en er is een lange wachtlijst. Bedrijven die groter worden dan vijftien werknemers of hun kantoorplek te weinig gebruiken, moeten plaatsmaken. Zo behouden we ons DNA en blijft de campus dynamisch.”

Louis Jonckheere benadrukt dat zijn ervaring in de technologiesector – hij werkte onder meer bij In the Pocket en Showpad – een belangrijk fundament is voor de ontwikkeling van de technologiehub. “Het Wintercircus heeft een brede, ambitieuze werking. Mijn achtergrond geeft me de geloofwaardigheid en de kennis om deze hub uit te bouwen. Het is een wereld waarin ik me thuisvoel en waarin ik zelf al twee bedrijven heb doen groeien. Zonder die ervaring zou ik deze job niet kunnen doen.”