China heeft sinds de jaren 1990 stap voor stap zijn positie in zeldzame aardmetalen uitgebouwd. Rond 2010 was het land al de grootste producent en verwerker ter wereld. Die opmars wordt vaak verbonden aan de Mountain Pass-mijn in Californië, destijds de belangrijkste Amerikaanse bron. Terwijl de VS hun productie afbouwden, investeerde China in raffinage en subsidies. Een keuze die het land vandaag een bijna-monopolie oplevert.
De Verenigde Staten lieten hun raffinagecapaciteit verslappen, terwijl China zich stap voor stap opwerkte. Vandaag zijn westerse industrieën, van hightech tot defensie, afhankelijk van grondstoffen die vooral in China verwerkt worden.
Een gemiste kans voor de VS
De Mountain Pass-mijn produceerde sinds de jaren 1950 concentraten van zeldzame aardmetalen en was lange tijd de grootste leverancier ter wereld. Maar tegen de jaren 1990 daalde de Amerikaanse productie en werd de raffinage-industrie grotendeels gesloten. Volgens The Wall Street Journal kwam er nauwelijks overheidssteun, waardoor bedrijven investeringen lieten varen.
China stuurde in de jaren negentig delegaties naar de VS en zag dat hier kansen lagen. Terwijl de Verenigde Staten hun productie afbouwden, investeerde China doelgericht in technologie, raffinagecapaciteit en internationale patenten.
China’s focus op verwerking
De Chinese strategie draaide minder om de mijnbouw zelf en meer om verwerking. Winning van ertsen is pas waardevol als ze geraffineerd worden tot bruikbare oxiden en legeringen. Terwijl de VS die capaciteit verloor, bouwde China er massaal aan. Volgens cijfers van het US Geological Survey controleert China vandaag meer dan 80% van de wereldwijde raffinagecapaciteit.
Staatssteun speelde daarbij een cruciale rol. Chinese bedrijven kregen subsidies en belastingvoordelen om wereldwijd marktaandeel te veroveren. Het resultaat: rond 2010 had China de markt stevig in handen, met gevolgen die vandaag nog voelbaar zijn.
Strategische waarde in de 21e eeuw
Zeldzame aardmetalen zijn onmisbaar in moderne technologie. Ze zitten in windturbines, elektrische auto’s, batterijen, smartphones en wapensystemen zoals straaljagers en raketgeleiding. Rapporten van het Amerikaanse Geological Survey (USGS) en de Europese Commissie benadrukken dat de afhankelijkheid van Chinese export een strategisch risico vormt.
China liet in 2010 zien hoe gevoelig de markt is door tijdelijk de export van zeldzame aardmetalen naar Japan te beperken. Sindsdien proberen de VS en Europa nieuwe bronnen te ontwikkelen, bijvoorbeeld via mijnbouw in Australië en recyclageprojecten. Zulke initiatieven vergen echter veel tijd voordat ze resultaat opleveren.
Visionair of opportunistisch?
Of China’s strategie visionair of opportunistisch was, blijft voer voor debat. Feit is dat één beleidskeuze uit de jaren 1990, investeren waar anderen zich terugtrokken, nu resulteert in dominantie over een markt die cruciaal is voor de wereldeconomie. Analisten noemen dit een voorbeeld van langetermijndenken, waarbij een relatief onbekende sector uitgroeide tot belangrijke geopolitieke factor.
