Een satellietbeeld van NASA uit 2016 laat iets zien wat op het eerste gezicht bijna buitenaards lijkt. Donkere, draaiende vlekken verschijnen boven het onbewoonde Heard Island, een vulkanisch eiland in de Indische Oceaan. Het lijkt op rook of een stormfront, maar het gaat om een zeldzaam natuurverschijnsel dat wetenschappers al jaren fascineert.
Nadat de beelden online verschenen, groeide de nieuwsgierigheid onder wetenschappers. Op het eerste gezicht deden de formaties denken aan wolkenbreuken boven het verlaten eiland. Maar nader onderzoek wees uit dat het ging om een uitzonderlijk meteorologisch patroon dat slechts onder specifieke omstandigheden kan ontstaan. Dankzij de hoge resolutie van de Landsat 8-satelliet konden wetenschappers voor het eerst precies volgen hoe zulke luchtwervelingen zich vormen en hoe wind en reliëf elkaar beïnvloeden.
Een fascinerend beeld uit de ruimte
De foto werd gemaakt op 3 mei 2016 door de Landsat 8-satelliet, een samenwerking tussen NASA en de Amerikaanse geologische dienst (USGS). Het eiland Heard ligt meer dan 1.500 kilometer ten noorden van Antarctica, in een van de meest onherbergzame zones van de planeet.
Op het beeld zijn tien donkere, wervelvormige patronen te zien die zich uitstrekken over tientallen kilometers. Ze lijken op sporen van rookpluimen, maar ontstaan boven de Mawson Peak, een vulkaan van 2.745 meter hoog die vaak in wolken is gehuld.
Wat dit beeld bijzonder maakt, is de zeldzame symmetrie van de patronen. Volgens NASA-onderzoekers is het een visuele “vingerafdruk” van de atmosfeer. Het toont hoe lucht en vocht zich rond een obstakel bewegen.
Von Kármán-wervelingen in actie
De mysterieuze vlekken zijn voorbeelden van Von Kármán-wervelstraten, genoemd naar de Hongaars-Amerikaanse natuurkundige Theodore von Kármán. Dit natuurverschijnsel treedt op wanneer wind langs een obstakel stroomt, zoals een eiland of berg, en afwisselend draaikolken vormt aan weerszijden van de luchtstroom.
De wervels ontstaan in een ritmisch patroon: links, rechts, links, rechts. Ze zijn niet gevaarlijk, maar wel bijzonder zeldzaam in deze schaal en helderheid. NASA legde eerder vergelijkbare formaties vast boven eilanden als Guadalupe (Mexico) en de Canarische Eilanden, maar die boven Heard Island behoren tot de duidelijkste ooit gefotografeerd.
Een vervormde en zeldzame versie
Wat deze opname uniek maakt, is dat de wervelingen plotseling 90 graden afbuigen. Volgens NASA komt dat door de krachtige westenwinden die door meteorologen bekendstaan als de “Furious Fifties”. Deze stormachtige winden waaien continu rond de zuidelijke breedtegraden en kunnen snelheden tot 160 kilometer per uur bereiken.
Tijdens de opname was de wolkenlaag bovendien ongewoon dik. Daardoor ontstonden geen lichte, draaiende wolken, maar donkere openingen in de wolkendeken. Het resultaat is een reeks schaduwachtige cirkels die lijken te zweven boven de oceaan. Dit visuele effect wordt maar zelden vastgelegd.
Geen mysterie, wel indrukwekkend
Hoewel het tafereel indrukwekkend oogt, is het volledig natuurlijk. Het toont hoe subtiel de atmosfeer reageert op reliëfverschillen, zelfs boven een afgelegen eiland. NASA benadrukt dat dit soort beelden helpt om de interactie tussen luchtstromen, temperatuur en vochtigheid beter te begrijpen. Ze leveren waardevolle data voor klimaatmodellen en meteorologische voorspellingen.
Lees ook: Tijd omkeren blijkt mogelijk in nieuw kwantumexperiment
