Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief

Abonnement Magazine

Sophie Dutordoir Mevrouw 100 000 Volt

De CEO van een van de grootste werkgevers van het land is zelden in de media te zien. Sophie Dutordoir is een doener, geen verkoper van haar eigen imago. Haar missie is duidelijk: nadat ze de mensen verlichtte bij Electrabel, wil ze hen zo goed mogelijk vervoeren bij de NMBS. Gesprek met de dame van het spoor die zo zacht als fluweel kan zijn.

Sommige mensen moet je bijbenen, niet alleen omdat hun leven druk en onvoorspelbaar is, maar ook omdat afspraken meerdere keren verplaatst worden en telkens met evenveel goede wil ook weer opnieuw ingepland. Sophie Dutordoir is zo iemand die je niet “toevallig” tegen het lijf loopt. Ze is zeldzaam, ook omdat ze niet probeert te behagen, maar gewoon doet wat moet gebeuren. We spreken af in het Italiaanse restaurant van club The Merode. Die plek is een knipoog naar haar persoonlijke ondernemersavontuur tussen twee industriële werelden, Electrabel en de NMBS: de bistro Poppeia in Overijse, waar ze de grillige schoonheid van dienstverlening ontdekte, ver weg van powerpoints en aandeelhoudersvergaderingen. 

Ik heb daar meer geleerd over klanten dan in al mijn vorige jobs samen”, zegt ze. Intussen vertaalt ze een vraag om glutenvrij brood voor de Italiaanstalige ober, informeert met oprechte interesse naar zijn afkomst en glimlacht: “Ik ben romaniste. Ik ben talen gaan studeren om hun wiskundige structuur. Talen zijn een vorm van algebra. 

De eerste vraag is tegelijk de eenvoudigste en de moeilijkste: hoe gaat het met Sophie Dutordoir? “Met mij gaat het altijd goed.” Oh ja? “Ja, ik ben tevreden met alles.” 

Ze vertelt ons over haar levensvreugde als een manier om het dagelijks leven te beleven: het zachte licht dat door de gordijnen valt, het koude water over haar polsen, het gezang van een mees in een stadstuin, de eerste asperges van het seizoen, de ogen van kinderen die de wereld in zich opnemen en bovenal humor. “Zelfrelativering. Zeker in moeilijke tijden! Je moet afstand kunnen nemen.” Zelfs bij het overlijden van haar vader haalt ze een citaat van Prévert aan: “Verdrietige verhalen zijn lelijk. Prévert zei: ‘Rouw niet, dat maakt het wit van je ogen zwart en dat maakt je lelijk. Neem je kleuren, de kleuren van het leven’.”  

De spoorbaas heeft een grote liefde voor humor, het scherpste wapen tegen de tragiek van het bestaan. “Humor is het mooiste wat er is en ik heb het altijd meegenomen naar mijn bazen. Ik hou ervan om de dwaas uit te hangen.” Kan je dat aankweken? “Ik kweek alleen groenten”, zegt ze resoluut. “De aard van het beestje kan je niet veranderen.” 

Een politiek beest dan? De dochter van een liberale burgemeester, arts van de Rode Duivels en internationaal scheidsrechter, groeide op in een huis waar om 20.00 uur naar de ORTF werd gekeken en waar aan tafel levendig werd gedebatteerd. De twee oudste kinderen werden in het Frans opgevoed, de vier jongsten in het Nederlands, in een tijd waarin tweetaligheid nog gekoesterd werd. “Zelfs vandaag nog denkt mijn oudste zus dat ik geen Frans spreek. Als ze me op tv hoort, zegt ze dat mijn accent vreselijk is.” Ze was elf toen haar vader overleed. Haar moeder werd gemeenteraadslid en de zes kinderen bleven samen hun weg zoeken. “Mijn moeder zei: ik zal geen tijd hebben om jullie studies op te volgen en jullie zullen geen tijd hebben om het huishouden te doen.” Dus koos elk vastberaden zijn eigen pad. Na haar studie zag Dutordoir een vacature op het prikbord van de Universiteit van Gent. “Ze zochten tweetalige studenten die niets van informatica kenden, precies om het eerst te leren en vervolgens de digitalisering van de publieke sector te begeleiden.” Ze gaf les aan ministers, topambtenaren, bestuurders, op het Koninklijk Paleis, in het leger, in overheidsinstellingen. Daar leerde de jonge Gentse de politieke wereld kennen “in al zijn facetten, de mooiste én de lelijkste”. Later belandde ze op het kabinet van premier Wilfried Martens en werd ze woordvoerder van twee ministers (Onderwijs en Financiën). Sophie Dutordoir vormde haar karakter in die wereld van overtuiging, heldere lijnen en onwrikbare loyaliteit. 

© Emmanuel Laurent
© Emmanuel Laurent

Zo verdedigt ze haar opdracht van openbare dienstverlening, haar bedrijf en haar medewerkers. “Ik ben geen marionet”, zegt ze beslist. Na 40 jaar carrière weet iedereen intussen wat hij kan verwachten. “Er is maar één Sophie, of ik nu hier zit of met vakbonden of politici praat. En dat heeft als voordeel dat je nooit iets hoeft op te schrijven”, bevestigt ze. “Ik ben 100% loyaal en ook 100% onafhankelijk van geest. Die twee kunnen perfect samengaan.” Het is die onafhankelijkheid die haar toelaat om verder te kijken dan de waan van de dag. 

Ik zeg liever ja, dat is vrolijker. Maar als het nee is, dan is het ook echt nee.” Eerst eist ze respect voor het bedrijf en zijn medewerkers. Dan zoekt ze naar het werkelijke probleem en de mogelijke oplossing. Dat “nee” komt overigens zonder drama of spektakel. Zoals tijdens de coronacrisis, toen de regering besloot om elke Belg tien gratis treinritten aan te bieden (de fameuze Rail Pass), in ruil voor steun van de groenen in het hart van een moeilijke onderhandeling. “Ik begreep de intentie echt wel — een beetje ontsnapping bieden — maar de maatregel was niet afgestemd en gewoonweg onuitvoerbaar.” Ze dacht aan overvolle stations en de onmogelijkheid om de veiligheidsmaatregelen te handhaven. Dus vroeg ze om de actie uit te stellen “tot betere tijden” en zei nee, ook tegen premier Sophie Wilmès. “Ieder zijn rol. Een openbaar bedrijf moet helder blijven.” 

Dat was niet de eerste keer dat ze nee zei en ook niet de laatste. Ze verzette zich tegen politieke inmenging bij interne benoemingen. Ze weigerde meer treinen te laten rijden, zoals toenmalig minister Gilkinet wilde, als dat niet gepaard ging met extra personeel en ze ging in tegen pogingen om beslissingen van de raad van bestuur over de sluiting van verlaten loketten terug te draaien. 

Recenter noemt Sophie Dutordoir als voorbeeld de Europese aanbesteding voor de aankoop van nieuwe treinen. Daarin kwam het Spaanse CAF als voorkeurskandidaat uit de bus. Die aanwijzing door de raad van bestuur van de NMBS wordt op dit moment aangevochten bij de Raad van State en is het onderwerp van intensieve lobbying. “Ik blijf onverzettelijk. Ik zal de wet volgen. Als iemand me vraagt om dat niet te doen, dan is het gewoon nee.” Het is geen pose of provocatie, eerder een compromisloze eerlijkheid tegenover wat zij de vaak incoherente realiteit noemt. “De NMBS heeft die treinen nodig. Er is decennialang te weinig geïnvesteerd in het spoor”, voegt ze eraan toe, met een vleugje ironie, “we hebben nog te veel oude kettels die op de rails rijden. 

“Ik heb twintig ministers zien passeren. Sommigen zijn hun gevoel voor geld kwijtgeraakt en lopen rond zonder portefeuille” 

Haar vermogen om nee te zeggen put Dutordoir uit een zeldzame heldere kijk op macht. Haar lange carrière en vele ervaringen geven haar een scherp overzicht van het politieke spel. “Ik heb twintig ministers zien passeren. Sommigen zijn hun gevoel voor geld kwijtgeraakt en lopen rond zonder portefeuille.” Ze zag teleurstellingen en illusies, hoop en verraad en noemt dat “extreme volatiliteit”. 

Het leven confronteerde haar meermaals met paradoxen. Net toen ze de politieke wereld wilde verlaten “om mijn geluk te beproeven in de privésector”, belandde ze aan de andere kant van de tafel. Op haar 26e was ze zelf CVP-kandidaat in Gent en haalde ze veel voorkeursstemmen. “Ik wilde weten of de naam van mijn vader nog leefde, veertien jaar na zijn overlijden. We voerden een ouderwetse campagne, met onze hele entourage in de gemeente. ”Maar uiteindelijk werd ze gevraagd zich terug te trekken. Dat doet ze zonder klagen. “Ik was jong. Vandaag zou ik dat niet meer pikken.” 

Wie zich afvraagt hoe een romaniste een energiebedrijf en later de spoorwegen kan leiden, krijgt van Dutordoir een laconiek antwoord: “Die vraag is terecht, maar een leider hoeft niet de beste ingenieur te zijn. Hij moet de juiste vragen stellen en vooral verbinding creëren tussen mensen.” 

Tijdens de lunch richt ze zich meermaals tot haar PR-directeur: of die wel genoeg gegeten heeft, of ze nog iets anders wil. Regelmatig zoekt ze ook bevestiging voor haar opmerkingen. “Elke leider moet twee of drie mensen om zich heen hebben, niet meer, die durven te zeggen wat anderen niet durven, en omgekeerd.” Voor belangrijke beslissingen vraagt ze hen: “Wijs me op mijn denkfout. Waar sla ik de bal mis? Daarom moet je je omringen met mensen die veel intelligenter en getalenteerder zijn dan jij in de gebieden waar je zelf zwak bent.” Ze houdt ervan situaties als het ware te “filmen” en de reacties te voorspellen. 

Ze staat nu al acht jaar aan het roer van de NMBS en in die tijd brak ze koninkrijkjes af, bracht ze de eilandjes samen en begon ze te bouwen aan een echte bedrijfscultuur. “We gaan voorbij ego’s, titels en hokjesdenken. En we bouwen.” Ze geniet van het dagelijkse laveren tussen spanningen en tegenstrijdigheden “Dat is de schoonheid van het vak. Geen enkele dag bij de NMBS is voorspelbaar. Er zijn elf miljoen mensen die er een mening over hebben.” Heeft ze een wonderrecept? “Eerst luisteren. Laat de ander zijn emoties uiten. Daarna pas denken we na. Ook belangrijk is dat je je afvraagt wat de ander erbij te winnen heeft.” Alsof het een dans is, waarbij iedereen zijn eigen passen mag zetten, maar wel in hetzelfde ritme. 

“Grote manoeuvres hebben alleen zin als de troepen meewerken 

Daarna volgt de feitelijke, soms harde, maar altijd trefzekere analyse. “Ik haat slappe compromissen, vage concepten en middelmatigheid.” Een van haar meest blijvende lessen leerde ze bij Electrabel en past ze nu toe bij de NMBS: geen enkele transformatie, hoe ambitieus ook, houdt stand zonder een echte sociale dialoog. Je hervormt niet tegen mensen, en ook niet zonder hen. “Grote manoeuvres hebben alleen zin als de troepen meewerken. Zonder draagvlak valt alles uit elkaar”, zegt ze. Van haar leerschool in de Wetstraat 16 onthield ze dat elk woord, zelfs elke komma, doorslaggevend kan zijn. “Een nota bestaat uit vijf punten: een probleem, de historiek, het standpunt van de andere partijen, de aanbeveling en de beslissing van de minister. Precisie is fijn.” 

Achter het pak van de vrouwelijke leider schuilt een vrouw en een moeder. “Ik blijf een vrouw met hoge hakken en een rok en dat is nu eenmaal zo.” Ze heeft twee kinderen en geen hobby’s. Voor haar geen golf, geen bridge en geen business clubs. “Ik ben gewoon graag thuis met mijn familie en vrienden.” Nog steeds voelt ze zich schuldig over het vele werken, maar ze heeft geleerd om dat te accepteren. “Aanvaard de schuld, maar omring je goed. Je kunt niet alle gevechten tegelijkertijd voeren.” Wat vindt ze ervan dat er vaak gezegd wordt dat zij de eerste vrouw is die de organisatie leidt? “Feitelijk klopt dat. Maar het is me wel vaker overkomen in het leven, ook thuis tussen mijn broers. Daarom is het voor mij geen issue.” Door haar opvoeding kreeg ze enkele fundamentele waarden mee, zoals nauwgezetheid, respect, ethiek en integriteit, loyaliteit en onafhankelijkheid. “Vergeet nooit waar je vandaan komt, je wortels… en doe nooit, maar dan ook nooit, toegevingen op je waarden.” 

Ze slaapt weinig, werkt veel. Soms draait ze twee diensten, zelfs drie diensten. Maar van een superheldencape moet ze niets weten. “Ik heb geen geheim. Alleen veel werk.” 

Ik ben voor 95% het product van mijn opvoeding. De rest zijn treinen die voorbijreden. Je moet er alleen durven op te springen en goed weten waar je sterk in bent en waar niet.” Weinig van haar verhalen zijn niet doordrenkt met verwijzingen naar haar familie, zo ook het verhaal over haar zaterdagochtendritueel: “Ik moet dan beslist mijn halve kilo grijze garnalen hebben. Die pel ik snel, want vroeger moest ik dat doen voor al onze acht gezinsleden.” 

Over tegenstrijdigheden gesproken: wie beweert dat nauwgezetheid en rebellie niet samengaan, kent Sophie Dutordoir niet. Haar vijf broers en zussen werken allemaal in de medische sector. Haar moeder overwoog zelfs om haar naar een militaire school te sturen. “Ik las de krant staande, denderde de trap af als een olifant en strikte mijn veters op tafel.” Dwing haar om iets te doen en ze zal antwoorden: “Ik kan er niet tegen als iemand zegt: ‘Je moet dit doen’. Ik moet niks en als het verzoek terecht is, dan doe ik het trouwens sowieso.” 

“Ik haat het als mensen kwaadspreken over anderen op basis van hun status 

Toen ze werd gevraagd om toe te treden tot de raad van bestuur van GBL, merkte de toenmalige algemeen directeur smalend op, verwijzend naar haar bistroverleden: “We gaan toch geen charcuterieverkoopster aannemen!” “Wat een minachting,” zegt ze. “Niet alleen voor mij, maar ook voor anderen! Ik haat het als mensen kwaadspreken over anderen op basis van hun status. Ik laat geen kans voorbijgaan om dat voorbeeld te vermelden in mijn toespraken. 

Ze spreekt met tederheid over haar bistro. De service, het luisteren, de sociologie in actie en hoe sommigen een ander beeld van haar kregen. “Mijn moeder zei altijd, ‘er bestaan geen domme beroepen, alleen domme mensen’.” En nu? Nu droomt ze van een tatoeage, in de vorm van een anker. “Om mensen te choqueren, zodat ze me vragen of het slecht met me gaat.” Er verschijnt een speelse uitdrukking op haar gezicht. Dan voegt ze zachtjes toe: “En ook omdat het mooi is. Misschien voor deze editie van Forbes. 

Ze citeert Baudelaire: “Vraag het universum hoe laat het is. En de golf, de wind, de ster, de vogel en de klok zullen je eensluidend antwoorden: tijd om dronken te worden, dronken van poëzie, liefde en deugd. 

Ergens in de ochtendmist rijdt een trein voorbij. En Sophie Dutordoir zal haar koers blijven aanhouden, tegen al het geraas in. 

De NMBS in cijfers

• De Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen organiseert en commercialiseert de spoorwegdienst. Deze naamloze vennootschap van publiek recht is ook verantwoordelijk voor het onderhoud en de renovatie van de treinen en stations – het netwerk wordt beheerd door Infrabel.

• Aantal reizigers. 245,1 miljoen in 2024.

• Aantal treinen. 3.800 per dag (waarvan meer dan 90% wordt aangedreven door elektriciteit, de NMBS is de grootste elektriciteitsverbruiker van het land).

• Aantal stations. 551

• Aantal medewerkers. 16.953 (1 januari 2025)

• Operationeel resultaat. 131,6 miljoen in 2024

Latest article