Theoria, gevestigd in het historische hart van Kortrijk, is geen boekenwinkel. Het is een boekenhuis, een baken van literatuur, cultuur en een rustpunt. Een die je moet gezien hebben voor je sterft zelfs.
“Wanneer het eerste licht de straten onthult, zal de stad als een geheel ontwaken waar woord en waarheid elkaar raken”. Het gedicht dat op de trappen van Theoria is geschilderd maakt de verbinding tussen de drukke buitenwereld en de haast gewijde rust binnen in het boekenhuis. Het historische pand ligt aan de net gerestaureerde Casinotuin, die met een hedendaagse uitstraling terugblikt naar zijn verleden, als groene ademruimte in de stad. De boekhandel zelf werd opgericht in 1969 en bevond zich aanvankelijk enkele steenworpen verder. In 2017 verhuisden de duizenden boeken naar het iconische Casinogebouw, een beschermd monument dat dateert uit 1844. Dit neoclassicistische gebouw heeft door de jaren heen vele functies vervuld, waaronder een casino, concertzaal en zelfs een schoolgebouw. “De verhuizing naar deze locatie bracht zowel nieuwe mogelijkheden als uitdagingen met zich mee”, glimlacht Pascal Vandenhende (62) de zaakvoerder van Theoria, die meteen ook de unieke kans zag om de rijke geschiedenis van het gebouw te combineren met de culturele missie van Theoria. “Toen we moesten vertrekken uit onze eerste locatie heb ik wel enkele nachten wakker gelegen. Dit pand kwam op onze weg, het was te groot en te duur, maar het was tegelijk het beste wat ons kon overkomen. Het gebouw nodigt uit, en moet een toevluchtsoord zijn, een ontmoetingsplaats, een baken in de stad”, legt Pascal Vandenhende uit.
“Boekhandel in de stad”
In het boek De boekhandel in de bergen doet Alba Donati verslag van haar droom om in 2019 het drukke stadsleven van Florence te verlaten om een boekhandel te openen in haar Toscaanse geboortedorpje Lucignana. Tot Donati’s eigen verbazing groeit haar winkel uit tot een toeristische trekpleister. Pascal Vandenhende zegde destijds ook zijn zekere bestaan in de bankwereld op om de droom van zijn ‘boekhandel in de stad’ waar te maken. Ook Theoria is inmiddels uitgegroeid tot trekpleister. Eentje die zelfs internationale erkenning heeft gekregen en is opgenomen in de prestigieuze gids 150 Bookstores You Need to Visit Before You Die van de Amerikaanse auteur Elizabeth Stamp. Deze vermelding benadrukt de unieke combinatie van een spectaculaire historische setting met een huiselijke sfeer die Theoria biedt. “Die erkenning is mooi, en nemen ze ons niet meer af”, aldus Pascal Vandenhende. Al maakt hij zich ook wel een bedenking. “Moest Theoria in Brussel, Antwerpen of Gent liggen, dan zouden we wellicht veel meer weerklank krijgen, of bekender zijn. Maar eerlijk, ik ben blij dat het Kortrijk is. Dit is een stad met veel potentieel, op mensenmaat en we worden gewaardeerd en gerespecteerd. Ik heb het gevoel dat ze trots zijn op ons. En als ik moet vechten tegen de perceptie dat we niet in die grote culturele steden zitten, dan is het maar zo. Ik vecht al heel mijn leven daartegen.”
Ook een economisch gevecht. Een onafhankelijke boekhandel exploiteren is immers niet zo evident. Pascal Vandenhende: “Er wordt best wel veel gelezen, maar er is ook veel concurrentie. Het boek is al meermaals ten grave gedragen. Er was destijds veel te doen rond de e-reader. Dat bleek uiteindelijk een non-event. Wat intussen wel helemaal is doorgebroken is de onlineverkoop. Zeker sinds corona zijn mensen gewend geraakt aan de internetwinkels als Bol.com of een Amazon. Grote ketens als Standaard Boekhandel of de Fnac hebben daar last van, maar ook wij voelen dat.”
“Ik wilde een boekenzaak creëren waar ikzelf als boekenliefhebber naartoe
zou willen gaan”
Een boekenwinkel lijkt op zich niet zo moeilijk: er is de vaste boekenprijs, en iedereen kan dezelfde boeken inkopen, provoceer ik een beetje. Het is, met andere woorden, geen Rocket Science? Pascal Vandenhende glimlacht: “Klopt, maar het is maar wat je met dat gegeven doet. Dat ‘smoelwerk’, daar gaat het over. En ik heb dat moeten leren, met de nodige scha en schande. We hebben inmiddels een collectie uitgebouwd waarvan ik mag zeggen dat die klopt. Er liggen hier marginaal weinig winkeldochters die nooit verkocht geraken. Want daar schort het vaak wel eens aan bij andere boekenwinkels, een gigantische voorraad van onverkochte werken. Hier liggen constant tussen de 14.000 en de 15.000 boeken, dat is veel en niet veel tegelijk. Het aanbod is een mix tussen enerzijds populair, en anderzijds de meerwaardezoekers. Laagdrempelig en toch kwalitatief. En stilaan begint alles te kloppen en te lopen zoals ik het wou: ik wilde een boekenzaak creëren waar ikzelf als boekenliefhebber naartoe zou willen gaan. Als onderneming is het ook belangrijk dat alles klopt. Beleving is een modewoord, maar toch, mensen zoeken dat wel. Zeker in een steeds onstabielere wereld. Zo maken we bijvoorbeeld zelf onze koekjes en taart voor bij de koffie. Al wil ik het ook allemaal niet te veel romantiseren, als ondernemer heb ik ook al de nodige miserie gezien. Je moet ook wel een beetje geluk hebben, al ben ik ervan overtuigd dat je dat geluk tegelijk ook zelf een beetje creëert.”
‘Bed & Books’
In Dagboek van een boekverkoper beschrijft Shaun Bythell zijn wedervaren als uitbater van een tweedehands boekwinkel, in Wigtown, in het zuidwesten van Schotland. De zaak is inmiddels vermaard, niet alleen omdat er 100.000 boeken staan en Shaun Bythell de reputatie heeft van een wat knorrige boekverkoper te zijn, maar vooral omdat er in de winkel een bed staat waar je tegen betaling kunt overnachten tussen de boeken. Pascal Vandenhende is allesbehalve een knorrige boekverkoper, maar met Bed & Books heeft hij wél een bed & breakfast in de boekhandel zelf. Dit concept, mee bedacht door zijn partner Sarah, is uniek in de Benelux en biedt gasten de kans om te overnachten tussen 4.200 boeken, omringd door literatuur van verschillende genres en talen. Bekende figuren zoals kunstenaar Bent Van Looy en auteur Tommy Wieringa hebben er al geslapen en lovende woorden achtergelaten in het gastenboek. Het verblijf is volledig uitgerust met moderne voorzieningen zoals een ruime douche, gratis internet en privéparkeergelegenheid. Het ontbijt wordt geserveerd in de leeszaal van Theoria, waar gasten in alle rust kunnen genieten van lokale producten en zelfgemaakte confituren en vers fruitsap.
Theoria heeft zich altijd onderscheiden door haar sterke band met kunst en cultuur. Dit wordt weerspiegeld in de vele boekvoorstellingen, tentoonstellingen en kunstwerken die in de boekhandel te vinden zijn. Een recent voorbeeld is de tentoonstelling Art at the Bookshop, waarbij schilderijen van Antonietta Deluca werden gepresenteerd. Daarnaast kunnen bezoekers ook genieten van kunstwerken van andere gerenommeerde kunstenaars zoals Klaus Verscheure en James Norbury. De grote zaal op de bovenverdieping van Theoria krijgt ook een opfrissing, met nieuwe verf, tapijt en hersteld wandbehang. Deze ruimte is beschikbaar voor workshops, teambuildings en vergaderingen, wat bijdraagt aan de veelzijdigheid van Theoria als culturele locatie.
“Als boekhandelaar doe ik alles, van wc-rolletjes vervangen tot de strategie uitstippelen”
“De verschillende functies versterken elkaar, al die delen vloeien organisch in elkaar. Het pand heeft letterlijk en figuurlijk vele kamers. Al die ideeën komen uit mezelf, en uit het pand, eerlijk gezegd. Overal waar ik kom bezoek ik natuurlijk wel boekwinkels en steek ik wel eens iets op. Maar het komt toch voornamelijk uit mezelf, excuus als dat hautain klinkt”, lacht Pascal Vandenhende. “Natuurlijk, je moet de gelegenheid hebben, maar dat hebben we hier. En als boekhandelaar doe ik alles, van wc-rolletjes vervangen tot de strategie uitstippelen.”
Samenwerking
Intussen zette Boekenhuis Theoria een samenwerking op poten met Boekhandel Stad Leest (Antwerpen), Kinderboekhandel Pardoes (Mechelen) en bibliotheekboekhandel Medio. Onder impuls van Thom Pelckmans (Pelckmans Uitgevers) gaan de verschillende boekhandels nauw samenwerken, waarbij ze elk hun eigenheid, expertise en lokale rol blijven vervullen. Pascal Vandenhende: “Deze samenwerking biedt de mogelijkheid om verder te professionaliseren op het gebied van backoffice, inkoop, automatisering en service. Met die onderlinge kennisdeling en de ondersteuning van een centrale organisatie kunnen we met z’n allen commercieel verder groeien.”
Tot slot, de clichévraag bij uitstek. Of de boekhandelaar zelf nog wel aan lezen toekomt? Pascal Vandenhende: “Ik lees zo’n 50 boeken per jaar, te weinig om goed te zijn, genoeg om mee te zijn. Gelukkig is ons team – vier vaste medewerkers en flexijobs – erg verscheiden en complementair. Daardoor is de leestafel met onze tips steeds gevuld en erg verscheiden. En dat werkt enorm.”
